Γ.-Φοίβος Σαργέντης, στο Δίχτι: Για την οικονομική-οικολογική και αειφόρο αρχιτεκτονική

Ο Β. Ουγκώ επωφελούμενος της περιγραφής των υπονόμων του Παρισιού λέει ότι το 1832 το Παρίσι ρίχνει στη θάλασσα κάθε χρόνο μέσα από τους υπονόμους το ισοδύναμο πεντακοσίων εκατομμυρίων χρυσών φράγκων. Και αντιπαραθέτει τους υπονόμους του Παρισιού με την τότε συμπεριφορά των Κινέζων χωρικών, οι οποίοι λίπαιναν την γη με τα ίδια τους τα περιττώματα και για αυτό λέει πως: «η γη της Κίνας είναι σήμερα (τότε) τόσο γόνιμη όσο
την πρώτη ημέρα της δημιουργίας».

Με άλλα λόγια ο Ουγκώ διαπίστωνε (τότε) ότι οι παραδοσιακές οικονομίες ήταν οικονομίες ανακύκλωσης και εξοικονόμησης πόρων, ενώ οι σύγχρονες οικονομίες θεμελίωσαν την αρχή τους ως οικονομίες σπατάλης.

Άρα το ζητούμενο δεν είναι να βρούμε το πράσινο προϊόν που θα καταναλώσουμε αλλά να επαναφέρουμε την δομή στην αειφόρο ισορροπία, επαναπροσδιορίζοντας την οικολογία και ότι αυτό σημαίνει, επάνω στην οικονομική σκέψη.

Η κατασκευαστική δραστηριότητα είναι κυρίαρχος μοχλός της οικονομίας αλλά σήμερα η κατασκευή στην Ελλάδα έχει κατ' ουσία «παγώσει». Σχετικοί δείκτες μπορούν εύκολα να απεικονίσουν πως όσο μεγαλύτερη ύφεση «κρίση» παρουσιάζει μια οικονομία, τόσο μεγαλύτερη ύφεση «κρίση» θα παρουσιάσει ο κλάδος της κατασκευής.
Ένα χρόνο πριν, το ΤΕΕ διατύπωνε τα αυτονόητα δηλαδή ότι: "έρχεται μεγαλύτερη κρίση στην οικοδομή" και σήμερα, ένα χρόνο μετά, διαπιστώνει ότι: Κατά 36% μειώθηκε η οικοδομική δραστηριότητα τον Απρίλιο έναντι του 2009 και κατά 54% έναντι του 2008.

Κάθε πέρσι και καλύτερα λοιπόν.

Ε, και? Το ΤΕΕ, όπως και κάθε άλλος «καθεστωτικός» μηχανισμός, θεωρεί ότι κάποιος θα βγάλει ένα μαγικό ραβδάκι και θα κόβει-τυπώνει λεφτά για να ρίχνουμε μπετά.

Μα τα ραβδάκια σπάσανε και στην καλύτερη περίπτωση ο κόσμος θ' αρχίσει να μετακινείται, για να βρει λύσεις.

Κάπως-αυτό το αδιέξοδο είχαμε νιώσει εδώ και ένα χρόνο και είχαμε προσπαθήσει να συνθέσουμε «αντικαθεστωτικές» δράσεις στα πλαίσια της μη-κερδοσκοπικής εταιρείας eco-dome (βλ. σχετικά www.eco-dome.gr). προσπαθώντας να βρούμε λύσεις που θα μπορούσαν να δώσουν οικονομικές-οικολογικές κατασκευές-με-γη, για να μπορεί ο κόσμος να χτίσει-κάτι.

Η αρχιτεκτονική με-τη-γη, παλαιότερα είχε ευρύ πεδίο εφαρμογής, μα σήμερα έχει απαξιωθεί. Στην απαξίωσή της συνέβαλε και το γεγονός ότι δεν υπάρχει η σχετική βιομηχανία παραγωγής τεχνικών υλικών που να την υποστηρίζει. Γι αυτό και έχει χαρακτηριστεί «αρχιτεκτονική για τους φτωχούς».
Είναι όμως μια διαδικασία η οποία δημιουργεί εύκολα-γρήγορα-οικονομικά και οικολογικά ένα κέλυφος σε κάθε άνθρωπο αλλά:

δεν υπάρχουν σχετικές ελληνικές προδιαγραφές που να καλύπτουν με κανονιστικά πλαίσια την δραστηριότητα της αρχιτεκτονικής με-τη-γη (αντίθετα υπάρχουν σχετικοί κανονισμοί σε άλλες χώρες π.χ. Γερμανία, Νέα Ζηλανδία κ.α.).
η τεχνική της και οι προδιαγραφές, αναφέρονται σε μια «ξεχασμένη» γνώση την οποία, μπορεί κανείς να την ανακαλέσει από την μελέτη διεθνούς βιβλιογραφίας, αλλά σε μεγάλο μέρος φαίνεται να είναι εμπειρική, να περιέχει αρκετά σφάλματα και να απαιτείται συστηματικό ερευνητικό έργο που να προσαρμόζεται στις συνθήκες του τόπου μας για την εφαρμογή της (βλ. σχετικά "Η Γη ως Υλικό").

Άρα, αν προδιαγράφαμε κάτι που να ήταν φτηνό, οικολογικό και όμορφο για να μπορούσε ο άνθρωπος να το φτιάξει (χωρίς πολλά-πολλά), θα 'ταν μια λύση για-να κινηθεί στον τόπο-μας αυτό που λέμε: "Κατασκευή".

Στα πλαίσια αυτά, όραμά μας είναι να υπάρξουν οι προδιαγραφές για την κατασκευή με-τη-γη:

ο μηχανικός που-θα-ξέρει, να επιβλέπει την κατασκευή (δεν θα πάρει την αμοιβή της σημερινής άδειας μιας τυπικής κατοικίας, μα θα βγάλει ένα μεροκάματο)
τεχνίτες να δουλέψουν (δεν θα πληρωθούν σιδερώματα-καλουπώματα, μα θα βγάλουν ένα μεροκάματο)
τα εργοτάξια παραγωγής σκυροδεμάτων να προσαρμόσουν την παραγωγή τους σε φτηνά γεω-κονιάματα και να συνεχίσουν να δουλεύουν πουλώντας φτηνό γεω-υλικό (σε μια προσπάθεια να συντηρηθούν στην κρίση αντί να χρεοκοπήσουν) και τα υπόλοιπα υλικά να εξακολουθήσουν να έχουν έναν κύκλο εργασιών
ο κόσμος να έχει ένα όραμα γιατί όταν δημιουργεί μια κατασκευή, προβάλλει την χρήση της στο μέλλον και ονειρεύεται, αφού αυτή καθ' αυτή η κατασκευή λειτουργεί ψυχο-κινητικά.

Ο ρόλος της ψυχο-κινητικής δράσης της κατασκευής είναι σπουδαίος γιατί, εκτός της κυκλοφορίας χρήματος και της ανάπτυξης της οικονομίας, η κατασκευή σημαίνει και κάτι άλλο στην ψυχολογία του συνόλου. Συμβάλει σε μια ψυχο-κινητική διαδικασία κατά την οποία ο δημιουργός-της αντιλαμβάνεται τον κόσμο με όραμα και προοπτική, προβάλλοντας στο μέλλον τις διάφορες χρήσεις αυτού- που-φτιάχνει, νιώθοντας την χαρά της δημιουργίας.

Το μηχανι-λίκι ευνοεί-εμπεριέχει, ψυχο-κινητικές δράσεις. Αλλά πως οι δράσεις αυτές θα υλοποιηθούν σε μια εποχή που είναι όλοι φοβισμένοι και δεν υπάρχει ο απαραίτητος μοχλός (το χρήμα) για να κινηθεί η κατασκευή?

Για την αντιστροφή του κλίματος, τώρα είναι η εποχή για να διατυπωθούν ευέλικτες λύσεις της διαφορετικής προοπτικής. Και παλαιότερα διατυπώσαμε εναλλακτικές λύσεις παρανομώντας-συλλογικά, δημιουργώντας πόλεις-αυθαιρέτων με άθλιες-φτηνές κατασκευές, οι οποίες εξυπηρετούσαν αυτές τις ψυχο-κινητικές ανάγκες, αφήνοντας όμως μια εξαιρετικά κακή κληρονομιά (άσχημες κατασκευές, αμφιβόλου ποιότητας, χωρίς σχεδιασμό-υποδομές κ.λπ.). Στα πλαίσια όμως αυτής της ψυχο-κινητικής διαδικασίας είχε-δίκαια προταθεί να χτίσουμε «άγαλμα στον αυθαίρετο οικιστή» (Αντώνης Τρίτσης 1984).

Καλά-όλ’ αυτά, μα ποια θα' ναι η εφαρμογή? Χτίζεις με-γη μια πολυκατοικία?

Ο κόσμος όπως σήμερα τον ξέρουμε, φαίνεται ν' αλλάζει. Μπορεί και να μην έχει έρθει-ακόμα "το πρόβλημα" στην πόρτα μας, μα σίγουρα αυτό υπάρχει στην διπλανή. Γιατί δεν είναι λίγοι-αυτοί που λεν: θα πάω στο χωριό και πολλοί μπορεί να το κάνουνε.

Αυτή τη στιγμή, φαίνεται να υπάρχει η δυναμική που ωθεί: σε άλλου-τύπου πολιτείες. Άρα, αντί να «ρυθμίσουμε την Αθήνα» και άλλες μεγα-πόλεις, μήπως είναι περισσότερο σκόπιμο να διατυπώσουμε μια άλλου-τύπου ανάπτυξη?

Είμαι βέβαιος πως τα γεγονότα θα μας οδηγήσουν σ' αυτή την άλλου-τύπου "ανάπτυξη".

Ζητούμενο όμως είναι να μην συμβεί αυτό που είχε συμβεί παλαιότερα, με χυδαίες-άθλιες-αυθαίρετες κατασκευές που δημιουργούσαν πολιτείες-σκουπίδια. Ζητούμενο επίσης είναι, η "ανάπτυξη" αυτή να μην είναι «καρμίρικη» ούτε «μίζερη», να εμπεριέχει την χαρά και το όραμα για την δημιουργία.

Αν λοιπόν είχαμε δημιουργήσει τις υποδομές (μελέτες, πειραματικά μοντέλα, ελέγχους και κανονισμούς για κατασκευές με-τη-γη) και υπήρχε μια συλλογική κουλτούρα έτσι ώστε να ήταν εφαρμόσιμα, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν μεροκάματα, κύκλος εργασιών και τελικά νέες οικονομικές-οικολογικές πολιτείες.

Παράλληλα, μια τέτοια ενδεχόμενη δράση, θα είχε την δυναμική να επανα-προσανατολίσει την συλλογική σκέψη επάνω στην "χαρά της κατασκευής" και να δώσει ώθηση στο όραμα και την ψυχο-κινητική δράση της κατασκευής.

Οι δομές της πολιτείας όπως σήμερα την ξέρουμε, αυτό (το όραμα) δεν το περιέχουν.

Αν όμως αλλάξουν (και η αρχιτεκτονική-με-τη-γη έχει ρόλο σε αυτή την αλλαγή), η κρίση (που τρομάζει) και η ύφεση (που μοιάζει με οπισθοδρόμηση), μπορούν να διατυπώσουν ένα νέο όραμα που χρέος-μας είναι: να-το-κάνουμε-ωραίο!

Υ.Γ. 1