Ως υπάλληλος και βοηθός επιβλέπων του έργου «Aποκατάσταση του κτηρίου Αβέρωφ» , σιγά-σιγά, τώρα που φεύγουν οι σκαλωσιές, αρχίζει να μου αποκαλύπτεται ένα άλλο νόημά-του.
Το έργο αυτό ξεπερνούσε την αντίληψή μου. Προσπάθησα να κάνω-κάτι-και ‘γώ, αλλά νιώθω περισσότερο πως εκπαιδεύτηκα από το αρχιτεκτόνημα και τους ανθρώπους που ασχολήθηκαν με αυτό (αρχιτέκτονες- μαστόρους), παρά πως κάτι-έκανα.
Τώρα όμως που το έργο αποκαλύπτεται, αντιλαμβάνομαι κάτι άλλο, αλλά οφείλω να δηλώσω επιστημονική αδυναμία για τις σκέψεις που θα διατυπώσω. Ως Πολιτικός Μηχανικός, δεν «νομιμοποιούμαι» να μιλάω για μορφές και σύμβολα. Καλύτερα να μιλάν' οι αρχιτέκτονες με αυτά και γι' αυτά. Αλλά: «Όταν το πνεύμα επιχειρεί την διερεύνηση ενός συμβόλου οδηγείται σε ιδέες που βρίσκονται πέρ’ από κείνο που μπορεί να συλλάβει το λογικό μας… … Σ’ αυτό το σημείο το λογικό μας είν’ υποχρεωμένο να δηλώσει αναρμοδιότητα...» (βλ. Υ.Γ. 1). Ανεξιχνίαστη βόλτα φαίνεται αυτή, αλλά λέω να την κάνω.
Σήμερα, η μορφή του κτηρίου Αβέρωφ, φαντάζει στα μάτια μου κάτι το «θεϊκό». Και το αντιλαμβάνομαι σαν Ναό της Γνώσης.
Δεν γνωρίζω πότε εδραιώθηκε η έννοια του πανεπιστημιακού ασύλου (κάπου στους Μέσους Χρόνους μου φαίνεται). Νομίζω όμως ότι ευρύτερα η έννοια του ασύλου προκύπτει από κάτι «θεϊκό».
Και η μορφή του κτηρίου, διεκδικεί: το «θεϊκό», που συνεπάγεται το άσυλο.
Αλλά, αν η Γνώση εικονίζεται στο κτήριο με «θεϊκά» χαρακτηριστικά και διεκδικεί το άσυλο, αυτή είναι η λειτουργία του χώρου. Δηλαδή, αυτό που έχουμε ξεχάσει να λέμε είναι πως: δεν θέλουμε απλά το άσυλο για να διακινούμε ελεύθερα τις ιδέες μας, θέλουμε το άσυλο για να διακινούμε ελεύθερα τις ιδέες μας μέσω των οποίων υπηρετούμε την Γνώση. Και η Γνώση είναι το ζητούμενο.
Με το σκεπτικό αυτό, μέσα στο πανεπιστήμιο υπάρχει μια λειτουργία σύμφωνα με την οποία Δάσκαλοι και Μαθητές, λειτουργούν ως εκκλησίασμα, υπηρετώντας αυτόν το «θεϊκό» σκοπό.
Αλλά δεν είναι τυφλός ο χώρος του ασύλου. Το άσυλο το διεκδικεί πρώτα και κύρια η πολιτεία όταν αντιλαμβάνεται ότι εκεί συμβαίνει, αυτό το «θεϊκό» συμβάν.
Η απαξίωση όμως των χώρων, οι καταλήψεις (γιατί (?) να γίνεται κατάληψη σε αυτόν που είναι ο (!), ξαναλέω: Ο Χώρος) , η άρνηση στην αξιολόγηση (σύμφωνα με την οποία ο χώρος και οι άνθρωποι δεν δείχνουν το πρόσωπό-τους στην πολιτεία) και οι βίαιες συμπεριφορές, ακυρώνουν αυτό το «θεϊκό» χαρακτηριστικό του χώρου στα μάτια της πολιτείας.
Γιατί, αν πάω εγώ και πέντε φίλοι μου, σε ένα χωράφι και λατρεύουμε τον Μπομπ, σαν τον γέρο-Χάδαζο του πλανήτη Και-Τώρα-Τι που περιγράφει ο Douglas Adams, θα με νομιμοποιήσει κανείς αν πω ότι το χωράφι μου είναι άσυλο? Θα πουν απλά: το παιδί τρελάθηκε, να το μαζέψουμε.
Το ίδιο θα γίνει αν μπω σε μια εκκλησία, κάνω «κατάληψη» σε έναν χώρο της, χορεύοντας τον χορό της βροχής, επικαλούμενος τον Μεγάλο Μανιτού ή αρχίσω να καίω τις εικόνες της.
Επανέρχομαι λοιπόν στο άσυλο: το θέλω να υπάρχει, το διεκδικώ με την παρουσία μου και την λειτουργία μου εκεί. Αλλά νιώθω πως οφείλει το εκκλησίασμα του χώρου, να αναδείξει με ωριμότητα την λειτουργία του στην πολιτεία και να δείξει ευπρεπώς και αξιολογούμενο απ' αυτήν και σε αυτήν πως υπηρετεί το Ιερό Έργο της Γνώσης.
Και το κτήριο Αβέρωφ διεκδικεί αυτό το ρόλο.
Γιατί εκτός της τυπικής μορφολογίας του και της εξαίρετης συμμετρίας του, δεν φαίνεται τυχαίο ότι το πρόπυλο του κτηρίου, στηρίζεται στον χώρο που ονομάζουμε Δωρική Στοά, έναν χώρο κλειστό, κλεισμένο από ντουβάρια, σκοτεινό, σαν τον Δωρικό πολιτισμό (που τόσο λίγα ξέρουμε) . Η οροφή του χώρου αυτού, στηρίζεται σε κίονες με δωρικά κιονόκρανα
Πάνω σε αυτόν και στην κατακόρυφη προέκτασή του, στηρίζεται ο χώρος που ονομάζουμε Ιωνική Στοά, ο φωτεινός χώρος με τα υπέροχα ύψη και τους κίονες με τα Ιωνικά κιονόκρανα, κάπως-όπως στηρίχθηκαν οι Ίωνες στους Δωριείς για να εξελίξουν την σκέψη τους.
Η κατακόρυφη κατάληξή του, είναι η αιχμή του αετώματος.Έτσι, η ίδια η όψη του κτηρίου, διηγείται την πορεία της Γνώσης, την αφετηρία της και τον στόχο της, το άγγιγμα του «θεϊκού» μέσω της Γνώσης και της πορείας του πολιτισμού.
Σε άλλο χώρο, μέσα στο αίθριο του κτηρίου, η στέψη του δώματος τελαρώνει τον ουρανό. Έτσι, άμα κινούνται τα σύννεφα, νιώθεις πως βρίσκεσαι σε Άλλο-Τόπο, ξέχωρο από τον κόσμο. Ο κόσμος κινείται ανεξάρτητα, ενώ εσύ, βρίσκεσαι σε έναν ευσταθή-συμπαγή Χώρο (Αυτόν που Γνωρίζει). Η παρατήρηση κινουμένων σύννεφων, μέσα απ’ το αίθριο, αγγίζει τα όρια της παρ-αίσθησης και του ονείρου.
Στην Αίθουσα Τελετών αποκαλύφθηκε και κάτι άλλο που πολλά χρόνια ήταν κρυμμένο εξ’ αιτίας της ψευδοροφής που υπήρχε εκεί. Ο εξαίρετος θόλος της ροτόντας ο οποίος, με μορφή ουράνιου στερεώματος, καλύπτει την αίθουσα. Παράλληλα και στην οροφή του φανού της αίθουσας, στην προβλεπόμενη θέση του ομιλητή από κάτω, η οροφή διηγείται το οκτάγωνο (και την αναγέννηση που αυτό σημαίνει) (βλ. Υ.Γ. 2).
Έτσι-εγώ ερμήνευσα ορισμένα σημεία που εκφράζουν την συμβολική λειτουργία του κτηρίου αλλά και του χώρου, στα μάτια-μου, επισημαίνοντας και πάλι, τον αντι-επιστημονικό χαρακτήρα του εγχειρήματός, λόγω της αναρμοδιότητας της λογικής στα θέματα αυτά, αλλά και των σπουδών μου.
Υ.Γ. 1
Καρλ Γκ. Γιούνγκ, Ο άνθρωπος και τα σύμβολά του, μτφ. Αντιγόνη Χατζηθεοδώρου, εκδ. Αρσενίδη, Αθήνα
Υ.Γ. 2
«Στον αρχαίο ανατολικό και μεσογειακό κόσμο, το οκτώ ως αριθμός και ως σχήμα είναι το σύμβολο των στηριγμάτων της γής στα μυθικά της πέρατα. Στο ρόλο αυτό εναλλάσσεται με το τέσσερα. Συνεπώς, το οκτώ είναι ο αριθμός της κοσμικής ισορροπίας, ο αριθμός των 4 κυρίων και 4 δευτερεουσών κατευθύνσεων του ορίζοντα. Είναι ο αριθμός των ακτίνων του τροχού των Κελτών και του τροχού του νόμου των Βουδδιστών. Είναι ο αριθμός των μεγάλων συμβόλων της Άπω-ανατολικής Μυστικής Παράδοσης: των πετάλων του Λωτού, των κιόνων του Μινγ-Τανγκ, του κινέζικου «οίκου του ημερολογίου», των τριγραμμάτων του Ι-Τσίνγκ και των μονοπατιών της διδασκαλίας του Βούδδα. Το οκτάγωνο παίρνει κατόπιν τη σημασία του μεσολαβητή μεταξύ του τετραγώνου και του κύκλου, του Ουρανού και της γης. Σχετίζεται έτσι με τον ενδιάμεσο κόσμο, τη γέφυρα, την μετάβαση από το φθαρτό στο αιώνιο, και συνεπάγεται την αναγέννηση.»
Προκοπίου Γ., Σύμβολο και μορφή στο Παλαιοχριστιανικό Βαπτιστήριο, εκδ. Πύρινος Κόσμος, Αθήνα 1985.
Υ.Γ. 3
Βλ. σχετικές αναρτήσεις και συνδέσμους:
Ιστοσελίδα του έργου της αποκατάστασης του κτηρίου Αβέρωφ
Για το κτήριο Αβέρωφ
Για τους μαστόρους του εργοταξίου του κτηρίου Αβέρωφ
Άλλα κείμενα του ιστολογίου για την εκπαίδευση κ.α. αμαρτίες
