Για το μηχανι-λίκι και την αρχιτεκτονική με τη γη (και πάλι).

Η κρίση μας έδωσε την πολυτέλεια να αποκαλύψουμε μία βασική οικονομική παράμετρο ότι δηλαδή, οι αξίες της γης και της κατοικίας είναι μία υποκειμενική συνιστώσα που τεχνηέντως αυξάνεται ή μειώνεται από διάφορα εργαλεία της αγοράς όπως η αντιπαροχή και τα δάνεια των τραπεζών.

Στα πλαίσια αυτά και σε περιόδους ανάπτυξης, η οικοδομή αποτέλεσε μια σπουδαία «βιομηχανία» στην οποία στηρίχθηκε ο παραγωγικός ιστός της χώρας και χρησιμοποιώντας αυτά τα εργαλεία, παρήγαγε πλούτο.

Έχω την αίσθηση ότι η «βιομηχανία» αυτή (για εμάς τους μηχανικούς) ήταν αρκετά εύκολη, μιας και ο καθ’ ένας μπορούσε να κάνει το δικό του «μαγαζί» και να παράγει το προϊόν του.

Το μαγαζί βέβαια, παρήγαγε ένα μάλλον ακριβό (αλλά ποιοτικό) προϊόν το οποίο όμως ήταν επιτρεπτό και επιθυμητό από (αυτό που λέμε) μεσαία τάξη.

Αλλά «…όταν παλαιότερα μίλαγε ο Δοξιάδης για παραγωγική ανασυγκρότηση, έβλεπε να έρχεται η ανάπτυξη, σήμερα τι βλέπουμε?»

Οι μηχανικοί, έχουν την πολυτέλεια, αυτά που σχεδιάζουν να είναι αυτά που κατευθύνουν το όραμα και να λειτουργούν τελικά και ως αυτοεκπληρούμενες προφητείες, πλην όμως, στις παρούσες συνθήκες, βλέποντας τις ευρύτερες πολιτικο-οικονομικές συγκυρίες δεν έχουμε την δυνατότητα να σχεδιάζουμε και να οραματιζόμαστε το μέλλον με τα ίδια εργαλεία που είχαμε στο παρελθόν.

Αλλά το μέλλον φαίνεται να έχει τα χαρακτηριστικά:

• μεγάλης ύφεσης στην οποία είναι αδύνατον να πάρει μπρος η «οικοδομή» που απαιτεί από την μεσαία τάξη, ένα (αθροιστικά μεγάλο) κεφάλαιο.

• απαγόρευσης πρόσβασης στην μεσαία τάξη των στοιχειωδών μέσων για την επιβίωση (πρόσβαση στο νερό, codex alimentarius). 

• κατάρρευσης των αστικών κέντρων (όπως συμβαίνει σε κάθε Αυτοκρατορία που καταρρέει).

Άρα, σε αυτό το μέλλον, οφείλουμε να δούμε το πώς η μεσαία τάξη θα επιβιώσει.

Νομίζω ότι έχουμε διαπιστώσει ότι οι οικοδομές που ήδη έχουμε, μπορούνε να καλύψουν όλες τις στεγαστικές ανάγκες του πληθυσμού της Ελλάδας στα αστικά κέντρα, αλλά δεν μπορούνε να καλύψουν τις ανάγκες της σημερινής φτωχοποιούμενης Ελλάδας, της Ελλάδας που πρέπει με αυτάρκεια και αξιοπρέπεια να επιβιώσει σε (ενδεχομένως πιο ευέλικτα κοινωνικά σχήματα στην ελληνική περιφέρεια).

Για τον λόγο αυτό, ο ρόλος των μηχανικών, θα έπρεπε να ήταν, να δώσουν εργαλεία στον κόσμο τέτοια ώστε: εύκολα, γρήγορα, αποτελεσματικά και με ασφάλεια να δημιουργήσουν νέες (ευέλικτες και ανακυκλώσιμες) κοινωνικές υποδομές προσαρμοζόμενες στις νέες συνθήκες στην περιφέρεια όπως κτήριο από φυσικά υλικά (πλίνθους, γεόσακους κ.α.).

Αυτό δεν είναι κάτι πρωτότυπο. Η πολιτεία της Καλιφόρνιας και η Νέα Ζηλανδία, έχουν προτυποποιήσει κατασκευές οι οποίες μπορούν να γίνουν ένα εργαλείο για τον κάθε άνθρωπο να κάνει μια τέτοιου τύπου δραστηριότητα (στην Νέα Ζηλανδία έχουν διατυπωθεί και σχετικοί κανονισμοί γι αυτά).

Σημειώνω εδώ, ότι (όπως έχει υπολογιστεί σε σχετικές εργασίες) οι κατασκευές αυτές δεν είναι «φτηνές» αν κατασκευαστούν από τεχνίτες. Απλά είναι ευκολότερες τεχνικά, μπορούν να γίνουν ως ιδιοκατασκευές απ’ τον καθ’ ένα και είναι διατυπωμένες έτσι ώστε να είναι αναγνώσιμα προσβάσιμες απ’ τον καθ’ ένα.

Χωρίς να ακυρώνεται η «βιομηχανία» της οικοδομής με τις μεθόδους αυτές, μπορεί να δοθεί ένα περισσότερο ευέλικτο και φτηνό προϊόν, στο οποίο ο μηχανικός, θα μπορούσε να έχει συμβουλευτικό ρόλο, μια ενδεχόμενη μικρή αμοιβή για την επίβλεψη μιας τέτοιας δράσης, ενώ τα υπόλοιπα επαγγέλματα της οικοδομής θα μπορούσαν να απασχοληθούν περιφερικά και να γίνει ένα νέο ξεκίνημα που σήμερα δεν φαίνεται στον ορίζοντα.

Φαντάζομαι τώρα τον αντίλογο των συναδέλφων μου: είμαστε μηχανικοί, θα φτιάχνουμε παράγκες?

Αν αυτό είναι απαραίτητο για να δώσουμε τα εργαλεία στον κόσμο να επιβιώσει σ’ αυτόν τον πόλεμο γιατί όχι? 

Εξάλλου, αυτού του τύπου οι κατασκευές ήταν και το κλειδί της στέγασης του κόσμου μετά από τους πολέμους όπως η μικρασιατική καταστροφή ενώ αποτέλεσαν και εργαλεία πολέμου αφού έχουν βρει ευρεία εφαρμογή σε οχυρωματικά έργα.

Μ’ όλα τούτα, δεν θέλω να απαρνηθώ το ρόλο μου ως μηχανικός ούτε ν' ακυρώσω την τεχνολογία (εξάλλου αυτές οι κατασκευές συνήθως περιέχουν πολύ εξελιγμένα -αν και απλά- τεχνολογικά χαρακτηριστικά). Απλά διατυπώνω αυτές τις σκέψεις ως (αυτό που αντιλαμβάνομαι) εργαλεία αξιοπρεπούς επιβίωσης.

Εξάλλου, μου φαίνεται ότι μεγάλα (τεχνολογικά) έργα έχουν την δύναμη να συσπειρώνουν την κοινωνία, όχι απαραίτητα δίνοντάς της καλύτερο βιοτικό επίπεδο, αλλά ρόλο στην ιστορία.

Άρα δευτερογενώς, κάτι που χρειάζεται να σχεδιάσουμε (ή έστω να οραματιστούμε) είναι τις πυραμίδες και τους Παρθενώνες της εποχής μας για να καταφέρουμε κάτι τέτοιο, αντί να βολευόμαστε στην μάλλον εύκολη (τεχνολογικά) «βιομηχανία» της οικοδομής που είχαμε μάθει να κάνουμε.

Αλλά αυτό, ίσως να είμαι σε θέση να σας το αναπτύξω καλύτερα μετά από μερικά χρόνια.

Υ.Γ.
Βλ. και άλλες σχετικές αναρτήσεις για την αρχιτεκτονική-με-τη-γη