Χωρίς να ξέρω τις μεθόδους και τις διαδικασίες που ακολουθεί η Ελληνική κυβέρνηση ή το Δ.Ν.Τ. ακούγοντας σχετικά σχόλια, αντιλαμβάνομαι ότι το σύστημα λήψεως των πολιτικών τους αποφάσεών τους πρέπει (πάνω κάτω) να βασίζεται στις εξής μεθόδους.
- ανάλυση οφέλους-κόστους
- πολυκριτηριακή ανάλυση
• Η ανάλυση οφέλους-κόστους
Η θεωρία λέει ότι η απόφαση που καλούμαστε να πάρουμε, οφείλει να μεγιστοποιεί κάποια χρήσιμη λειτουργία. Έτσι, ένας συνηθισμένος τρόπος για να αποτιμήσουμε την χρησιμότητα του κάθε κριτηρίου είναι να το μεταφράσουμε σε χρηματικές μονάδες.
Αν θεωρήσουμε ότι αυτό μπορεί να γίνει σε κάποια κριτήρια επιλογής, είναι πολύ δύσκολο να μετρηθούν όλες οι παράμετροι που μπορούν να επηρεάσουν-αλληλεπιδράσουν με μια απόφαση, σε χρηματικές μονάδες.
Σύμφωνα λοιπόν με την μέθοδο αυτή η τιμή των αγοραστικών αγαθών εξαρτάται από το σύστημα αποφάσεων που θα ακολουθηθεί. Έτσι μια ενδεχόμενη αξιολόγηση γίνεται π.χ ρωτώντας ένα τοπικό πληθυσμό με το ερώτημα: αν πετάξουμε τοξικά απόβλητα σε μία περιοχή πόσο θα μειωθεί η αξία των οικοπέδων?
Διάφορες έρευνες, έχουν δείξει ότι υπάρχει μεγάλη αμφιβολία στην αξιοπιστία των παραπάνω μεθόδων.
Αυτό γιατί, έχει αποδειχθεί ότι αυτές οι μέθοδοι δεν αντανακλούν τις πραγματικές προθέσεις του κόσμου, οι οποίοι τελικά δεν είναι σωστά ενημερωμένοι και δεν αξιολογούν (δεν έχουν την δυνατότητα να μεταφράσουν) αποφάσεις οι οποίες σαφώς εμπεριέχουν και ηθικές παραμέτρους σε χρήμα.
• Πολυκριτηριακή ανάλυση
Δεδομένων των προβλημάτων των αναλύσεων οφέλους-κόστους, προτιμάται η πολυκριτηριακή ανάλυση στην οποία το κάθε κριτήριο βαθμολογείται ξεχωριστά, η βαρύτητα του αξιολογείται με κάποιον συντελεστή βάρους (πολλαπλασιαστή) και δημιουργείται μια συνάρτηση χρησιμότητας η οποία οδηγεί σε ένα αριθμητικό αποτέλεσμα.
Αλλά οι βαθμοί, οι συντελεστές βαρύτητας (πολλαπλασιαστές) και τελικά η ίδια η σύνθεση της συνάρτησης που μας οδηγεί στο αποτέλεσμα είναι υποκειμενικά.
Έτσι, οι κλασσικές προσεγγίσεις πολυκριτηριακής ανάλυσης έχουν λίγα πρακτικά οφέλη.
Συμπερασματικά λοιπόν μπορεί να διατυπώσει κανείς τα παρακάτω βασικά ερωτήματα:
- Πως θα πολλαπλασιάζονταν οι άνεργοι στον συντελεστή βαρύτητας μιας συνάρτησης χρησιμότητας?
- Ένα παιδί που πεινάει τι συντελεστή βαρύτητας θα είχε (?) και τι διαφορά θα είχε αυτός ο συντελεστής βαρύτητας, αν το παιδί ήταν παιδί αυτού που έφτιαχνε αυτή τη συνάρτηση χρησιμότητας?
- Αν εικάζουμε ότι μια επένδυση θα δημιουργήσει περιβαλλοντική επιβάρυνση (που μπορεί να 'ναι Χ νεκροί από απρόβλεπτες μορφές καρκίνου σε Ψ χρόνο), τι συντελεστής βαρύτητας (πολλαπλασιαστής) θα έμπαινε ε σ' αυτή τη κτηνώδη συνάρτηση χρησιμότητας και πόσο αυτός θα άλλαζε αν αναγκάζονταν να φάει τον καρκίνο, αυτός που έφτιαχνε την συνάρτηση χρησιμότητας?
Για κάποιους λόγους, έχουμε πειστεί συλλογικά ότι είμαστε ηλίθιοι και έχουμε αφήσει την τύχη μας σε τεχνοκράτες που παίζουν με νούμερα, συναρτήσεις χρησιμότητας και πολλαπλασιαστές, ξεχνώντας ότι η ουσία κρύβεται αλλού.
Γι αυτό, είμαι βέβαιος πως δεν απαιτείται να έχει κανείς μπροστά του ένα "πάπλωμα" για να πάρει μια σωστή πολιτική απόφαση.
Τα μόνα εργαλεία του θα πρέπει να 'ναι: αρχές, καθαρή σκέψη, καλή πρόθεση και ήθος.
Τα, κάθε είδους νούμερα λοιπόν, που βρίσκονται σε συναρτήσεις (ή έξω απ' αυτές) πρέπει κάποια στιγμή να σταματήσουν να διαφεντεύουν τη ζωή μας.
